Door: Elsbeth van Lienden – The Pink Walnut

Op 16 jarige leeftijd wordt Edith naar Auschwitz getransporteerd om in mei 1945 meer dood dan levend tussen een stapel lijken gevonden te worden door een bevrijder. Ze weegt dan nog 32 kilo, haar rug is gebroken, ze heeft buiktyfus, pleuritis, longontsteking en vanzelfsprekend een enorm trauma.

“Overlevenden hebben geen tijd om zich af te vragen ‘waarom ik’. De enige relevante vraag is: wat doen we nu.”

Een tijd geleden viel mijn oog op een interview met de 92-jarige Edith Eger waarin zij vertelde over het boek, De Keuze, welke zij in 2018 schreef. De titel die mij direct triggerde, omdat er zo lang ik me kan herinneren al een weten in mij is dat mensen altijd keuzes hebben; dat waar we nu staan in het leven het gevolg is van de vele keuzes die we bewust of onbewust hebben gemaakt. Tezamen met mijn fascinatie voor mensen die Auschwitz overleefden én de manier waarop deze gruwelen ooit tot stand hebben kunnen komen, maakten het voor mij een must read!

Auschwitz

Een flink aantal jaren geleden, ik zat op de bank, kinderen lagen op bed, het was winter. Al scrollend op YouTube kreeg ik een ouderwetse video onder ogen, geen kleur (gelukkig), ietwat vaag beeld, waarin mensen gefilmd werden in de kampen voor de bevrijding van onder andere Auschwitz. Het was vreselijk om naar te kijken, misselijkmakend en toch kon ik het niet afzetten; die beelden staan me nu nog voor. Niet te bevatten, te mensonterend, te onmenselijk. Al die jaren heb ik mij rond herdenkingstijden in mei afgevraagd als ik die beelden niet eens van mijn netvlies krijg, hoe is dat dan als je daar zelf onderdeel van hebt uitgemaakt, het hebt gezien, geroken, gehoord, ervaren?! Hoe geef je dat een plek? Is dat mogelijk? Hoe leef je verder?

Een aantal van die beelden beschrijft Edith in haar boek, het eerste deel waarin ze vertelt over de jaren voor de bevrijding. Maar al snel wordt duidelijk dat in dit boek hierop niet de focus ligt. Eger wil in haar boek meer recht doen aan het leven, dan aan het verleden:

“ik wil helpen ontdekken hoe je uit het concentratiekamp van je eigen gedachten kunt ontsnappen en de persoon kunt worden die je moet zijn.”

Wow, wat een fantastische zin dacht ik toen ik het las. Het maakt niet uit wat je hebt meegemaakt in het verleden, er is geen gradatie in erger voor de slachtoffers, het gaat erom dat je er hoe dan ook door gevangen wordt gehouden. Zelfs, bedacht ik me, als je helemaal niets noemenswaardigs hebt meegemaakt dat zo’n impact heeft als deze gebeurtenis, of bijvoorbeeld een vroeg overlijden van een ouder, oorlog, verkrachting etc.

De reis naar bevrijding

Pas lang na de bevrijding vindt Eger haar bevrijding, vanaf het moment dat ze niet langer de gebeurtenissen wegstopt, maar ze een soort van omarmt, er 100% laat zijn, zij ze aankijkt tot het punt waarop ze zelfs terug gaat naar daar waar het gebeurde.

Het boek “De zin van het bestaan” geschreven door Viktor Frankl is voor haar een eyeopener in dat proces. ‘Alles kan van iemand worden afgenomen, behalve één ding, de laatste van de menselijke vrijheden, en dat is dat iemand in alle gegeven omstandigheden kan kiezen welke houding hij aanneemt.’ Oftewel besteed je aandacht aan wat je verloren hebt of aan dat wat je nog hebt?

De reis naar bevrijding is geen gemakkelijke, maar Eger geeft in haar boek waardevolle lessen mee waarvan ik er een paar noem:

Vergeving is een geschenk aan jezelf

Zonder vergeving zal woede bijven regeren, een negatieve energie die je continu bij je draagt. Vergeven betekent niet dat je het okay moet vinden wat is gebeurt. Vergeven doe je voor jezelf, om jezelf te bevrijden van de last van het verleden.

Alle verrukking komt van binnenuit, de ziel sterft nooit.

De ziel is. Ook in het kamp ervaart Eger de kracht van de mind. Zo vertelt ze over mensen die zo vasthouden aan een bepaalde datum dat dit alles over is, en op het moment dat dit niet het geval blijkt te zijn, zij de volgende dag sterven.

Ontkennen maakt het alleen maar erger

Dat wat in ons blijft zitten, maakt ons kapot, niet wat eruit komt. Aan gevoelens gaan we niet dood echter uiten we ze niet, dan wordt het steeds moeilijker om ze naar buiten te laten komen. Zelfexpressie is het tegenovergestelde van depressie.

Er is maar een iemand die van jou een slachtoffer maakt en dat ben je zelf.

Het verschil tussen het ‘slachtoffer worden’ en ‘de slachtofferrol’ op je nemen. Het is veel makkelijker om iemand anders verantwoordelijk te houden voor jouw pijn dan zelf te kiezen de slachtofferrol in de prullenbak te gooien. En eigenaarschap te claimen over je leven.

Benieuwd naar de andere lessen? De Keuze, een fantastisch boek dat je aan het denken zet, waarmee je mogelijk zelf inzichten krijgt die jouw leven nu een andere wending geven. Een boek dat je meeneemt in de wereld van ware bevrijding. Zelfbevrijding.